Chrząstka stawowa — czy jej regeneracja jest możliwa?

Chrząstka stawowa — jak jest zbudowana i jaką pełni funkcję?

Regeneracja chrząstki stawowej jest niezwykle ważna, ponieważ ta struktura odgrywa bardzo istotną rolę w narządzie ruchu. Pokrywa powierzchnie stawów i umożliwia ich płynne przesuwanie się. Podobną funkcję pełni maź stawowa, która wypełnia wolne przestrzenie jamy stawowej. W większości połączeń występuje chrząstka szklista. Jej powierzchnia jest gładka i błyszcząca. Ma bardzo dużą sprężystość, dlatego może się odkształcać pod wpływem obciążeń przenoszonych w trakcie ruchu stawu. 

Najważniejszą właściwością tej struktury jest odporność na tarcie. [1] Jej funkcją jest umożliwianie płynnego poruszania się kości względem siebie. Zapewnia odpowiedni poślizg. Jej rolą jest także amortyzacja stawu i redukowanie obciążeń. 

Chrząstka stawowa nie jest unerwiona, nie ma naczyń krwionośnych ani chłonnych (limfatycznych). To sprawia, że jej regeneracja jest bardzo trudna, a czasami wręcz niemożliwa. Ta struktura jest odżywiana całkowicie poprzez dyfuzję od strony jamy stawu. Jednak połączenie z układem naczyniowym jest możliwe dzięki kapilarom, które przechodzą przez chrząstkę (nawet zwapniałą). Warto podkreślić, że bardzo istotne w budowie chrząstki stawowej są włókna kolagenowe. [1]

Zapalenie chrząstki stawowej jako przyczyna choroby zwyrodnieniowej stawów

Opisywana choroba jest jedną z najczęściej dotyczących układu ruchu. Jej przyczyną jest to, że chrząstka stawowa traci swoją pierwotną strukturę. Skutkiem jej degradacji jest ból i sztywność stawu, a następnie zniekształcenie jego obrysów oraz ograniczenie ruchomości. Choroba zwyrodnieniowa najczęściej dotyczy:

• kolana, 

• biodra,

• kręgosłupa, 

• stawów palców rąk i stóp.

Może jednak dotknąć każdego stawu ciała. [2]

Choroba zwyrodnieniowa może mieć charakter pierwotny lub wtórny, czyli wywołany konkretnym zjawiskiem, na przykład zakażeniem. Przyczyną tego schorzenia mogą być czynniki genetyczne. [4] Warto jednak mieć świadomość, że na wiele czynników ryzyka pacjent ma wpływ. Należą do nich:

• otyłość, 

• osłabienie mięśni stabilizujących staw,

• czynniki zawodowe (np. częste klęczenie lub podnoszenie ciężarów)

• uprawianie kontuzjogennych sportów (powodujących urazy, którym ulegnie np. staw kolanowy i łąkotka).

Objawami tego, że układ chrzęstny szwankuje, jest przede wszystkim ból, ale także sztywność stawu, ograniczenie ruchomości i trzeszczenie. 

Czy regeneracja chrząstki jest możliwa?

Postępowanie w razie ubytku chrząstki jest skomplikowane, ponieważ, jak zostało wspomniane, struktury te są bardzo w niewielkim stopniu połączone z układem krwionośnym. Podawanie leków doustnych nie przynosi zatem oczekiwanych rezultatów. 

Jedynym rozwiązaniem jest podawanie leków do wnętrza stawu. W taki sposób aplikuje się:

• glikokortykosteroidy – ich działanie polega na zahamowaniu procesu zapalnego,

• kwas hialuronowy – składowa normalnego płynu stawowego; po jego podaniu bólu może zostać zredukowany na kilka miesięcy. [2]

Warto jednak podkreślić, że takie środki nie powodują regeneracji chrząstki, a jedynie przeciwdziałają procesowi zapalnemu i mogą minimalizować dolegliwości bólowe. W niektórych przypadkach może być konieczny chirurgiczny zabieg ortopedyczny (artroskopia). Może on zregenerować uszkodzone więzadło poprzez jego rekonstrukcję. 

Całkowite naprawienie uszkodzonej chrząstki stawowej nie jest obecnie możliwe. Choroba zwykle postępuje, z czasem doprowadzając do niesprawności, przewlekłego bólu i pogorszenia jakości życia. Odpowiednie leczenie pozwala złagodzić dolegliwości i spowolnić tempo rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Warto wiedzieć, że trwają obecnie badania mające na celu opracowanie procedury, która polega na tym, że wszczepia się fragment chrząstki do uszkodzonego stawu.  [2]

Zapalenie chrząstki stawowej

Warto także wspomnieć o jednym z rzadkich schorzeń chrząstki stawowej, czyli jej zapaleniu. To poważna choroba, która może mieć charakter nawracający. Ma ostry przebieg i powoduje postępujące uszkodzenie chrząstki stawowej.

Etiologia tej choroby jest nieznana. Mechaniczne uszkodzenie chrząstki jest rzadkim powodem jej występowania. Istotną rolę odgrywa natomiast uszkodzenie tkanki chrzęstnej przez enzymy degradujące.

Nie istnieją określone schematy postępowania terapeutycznego w przypadku tego typu uszkodzenia chrząstki stawowej. Leczenie jest uzależnione od aktywności choroby. Gdy jest ona niewielka, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne. [3]

Profilaktyka uszkodzeń chrząstki stawowej

Jako że nie ma obecnie możliwości przeprowadzenia całkowitej regeneracji chrząstki, warto wdrożyć odpowiednie działania profilaktyczne. Lekarze podkreślają, że niezwykle ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała [4], dbanie o aktywność fizyczną i unikanie nadmiernego obciążania stawu, na przykład poprzez ciągłą pracę w tej samej pozycji. [2]

Warto dowiedzieć się także, jakie środki farmakologiczne mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu chrzęstnego. Pomocne są między innymi preparaty z kolagenem. Jak zostało wspomniane, ważnym budulcem tego struktury są włókna kolagenowe. [1] Dlatego polecane są takie produkty, jak 4flex sport. Aż 95% cząsteczek kolagenu zawartych w tym preparacie szybko się wchłania i gromadzi przede wszystkim w tkance chrzęstnej, wspierając jej prawidłowe funkcjonowanie.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, zawsze należy skontaktować się z lekarzem.

Na zlecenie marki 4Flex

Bibliografia:

[1] Ciszek B., Morfologia i funkcja chrząstki stawowej,– http://zatoka.icm.edu.pl/acclin/vol_1_issue_1/acclin1_art02_ciszek.pdf (dostęp 27.04.2023)

[2] Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów –https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow (dostęp 27.04.2023)

[3] Puszczewicz M., Nawracające zapalenie chrząstek Polychondritis recidivans to rzadka układowa choroba tkanki łącznej o nieznanej etiologii,– https://www.przegladreumatologiczny.pl/nawracajce_zapalenie_chrzstek (dostęp 27.04.2023)

[4] Domański M., Wagner I., Chrząstka stawowa w chorobie zwyrodnieniowej,– https://www.heel.pl/media/downloads_pdf/heel_pl/lekarze/traumeel/traumeel_-_chrzstka_stawowa_w_chorobie_zwyrodnieniowej.pdf (dostęp 27.04.2023)