Zapalenie jamy ustnej u dziecka – wirusowe czy bakteryjne?

Stany zapalne jamy ustnej – częsty problem u dzieci

Jama ustna jest narażona na bezpośredni kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. W związku z tym codziennie ma do czynienia z licznymi patogenami, które mogą powodować jej infekcje[2]. Zmiany w obrębie jej błony śluzowej stanowią dość częsty problem, z którym można się spotkać w praktyce pediatrycznej[3].

W praktyce lekarskiej najczęściej diagnozuje się zapalenie jamy ustnej u dziecka, które obejmuje stany zapalne następujących obszarów:

• przyzębia,

• błony śluzowej policzków i warg,

• na języku lub podniebieniu,

• dziąseł,

• gardła,

• dna jamy ustnej[4].

Zapalenie jamy ustnej u dziecka – etiologia

Przyczyny stanów zapalnych w obrębie jamy ustnej u dzieci są różnorodne. Mogą dotyczyć czynników zewnętrznych, na przykład urazów mechanicznych, poparzeń termicznych lub chemicznych. Czasami są objawem niedoboru witamin z grupy B oraz witaminy C. Do zmian zapalnych może dojść także na skutek reakcji alergicznej[3].

Najczęstsze zmiany o charakterze zapalnym mogą obejmować m.in.

• przewlekłe dermatozy (np. liszaj płaski),

• nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej,

• infekcje grzybicze,

• zakażenia wirusowe lub bakteryjne[5].

Wirusowe objawy i przyczyny zapalenia jamy ustnej u dziecka

Zmiany zapalne w obrębie jamy ustnej dzieci na skutek infekcji wirusowych mogą mieć związek z takimi chorobami jak: ospa wietrzna, odra czy pryszczyca. Jednak najczęściej wywołuje je wirus Herpes simplex odpowiedzialny za opryszczkowe zapalenie jamy ustnej[3].

Zmiany pojawiają się na błonach śluzowych w ustach, na wargach i na twarzy. W obrębie jamy ustnej występują głównie bolesne nadżerki po kilkumilimetrowych zgrupowanych pęcherzykach wypełnionych ropą. Infekcji tej mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak: podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie, bóle głowy. Z powodu dużego bólu dziecko może odmawiać przyjmowania pokarmów[3].

Bakteryjne zapalenia jamy ustnej i ich objawy

Zdecydowanie w jamie ustnej najczęściej bytują bakterie. Opisano około 900 gatunków, a część z nich (20-30 gatunków) może tworzyć biofilm na powierzchniach zębów oraz błon śluzowych. Gdy zostanie zwiększona ilość lub zjadliwość tych drobnoustrojów, a odporność gospodarza spadnie, może dojść do zapalenia dziąseł[7]. Nie bez znaczenia jest tu prawidłowa higiena jamy ustnej. W rzeczywistości jest to najczęstszy rodzaj zapalenia bakteryjnego w jamie ustnej. U dzieci i młodzieży może się rozpoczynać we wczesnym dzieciństwie, a częstość jego występowania wzrasta z wiekiem[4]. Wówczas dziąsła stają się bolesne, czerwone, opuchnięte i mogą krwawić[8].

Zapalenia w obrębie jamy ustnej u dzieci mogą być wywołane zakażeniem niewywodzącym się z płytki nazębnej, a mającym podłoże bakteryjne. Mogą je wywołać takie drobnoustroje, jak paciorkowce z grupy A Streptococcus pyogenes, który wywołuje chorobę znaną jako szkarlatyna (płonica). Pojawia się ostre zapalenie gardła i migdałków, śluzówka jest czerwona, obrzęknięta, z bolesnymi owrzodzeniami[7].

Bakterie paciorkowca mogą również wywołać anginę. U dzieci powoduje ona biały nalot na migdałkach, silny ból gardła oraz wysoką gorączkę, dreszcze i powiększenie węzłów chłonnych. Czasami występują nudności i wymioty[9].

Bolesne zmiany w jamie ustnej u dziecka – leczenie

Zwalczanie stanów zapalnych zależy od rodzaju infekcji. W przypadku zapalenia spowodowanego przez wirusy zaleca się odpowiednie leczenie przeciwbólowe, przeciwwirusowe ogólne i miejscowe oraz ewentualnie obniżające gorączkę[2]. Gdy objawy nie ustępują, trzeba skonsultować się z lekarzem.

Natomiast leczenie przeciwbakteryjne to głównie miejscowa antybiotykoterapia. Dodatkowo można stosować środki przeciwzapalne, przeciwbólowe i odkażające przeznaczone do płukania jamy ustnej[2].

Powszechnie są stosowane również preparaty w postaci tabletek do ssania, np. Chlorchinaldin dla dzieci[6]. Jest to lek o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwpierwotniakowym, który może być stosowany w zakażeniach bakteryjnych jamy ustnej i dziąseł[10].

Bibliografia:

[1] Opalko K., Przewlekły stan zapalny jamy ustnej – stomatodynia. Stomatologia po Dyplomie 2018. Dostęp (11.05.2023): https://podyplomie.pl/stomatologia/31546,przewlekly-stan-zapalny-jamy-ustnej-stomatodynia

[2] Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Ostre zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Dostęp (11.05.2023): https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/106153,ostre-zapalenie-blony-sluzowej-jamy-ustnej

[3] Wypych A., Gadomska A., Matysiak M., Zapalenia jamy ustnej u dzieci, z uwzględnieniem pacjentów w trakcie terapii przeciwnowotworowej. Dostęp (11.05.2023): https://www.czytelniamedyczna.pl/1118,zapalenia-jamy-ustnej-u-dzieci-z-uwzglednieniem-pacjentow-w-trakcie-terapii-prze.html

[4] Mielnik-Błaszczak M., Maślanko M., Pietrak J., Stany zapalne jamy ustnej u dzieci i młodzieży. Dostęp (11.05.2023): https://www.standardy.pl/artykuly/id/1477

[5] Szymczak-Paluch M., Kłosek S., Najczęstsze stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej. Medycyna po Dyplomie 2020. Dostęp (11.05.2023): https://podyplomie.pl/medycyna/34530,najczestsze-stany-zapalne-blony-sluzowej-jamy-ustnej

[6] Kalicki B., Milart J., Wachnicka-Bąk A., Placzyńska M., Jung A., Ból gardła – kiedy leczenie objawowe jest niewystarczające?, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012, 8 (2), p. 107-110. Dostęp (10.05.2023): https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.psjd-3c9a1f3a-be9d-4ab6-b445-aef858764901

[7] Panasiuk A., Zakażenia przewodu pokarmowego – jama ustna i przełyk [w:]Przewód pokarmowy [w:] Flisiak R. (red.): Choroby zakaźne i pasożytnicze, t. I. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2020, s. 211-216. Dostęp (10.05.2023): https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a5318/Zakazenia-przewodu-pokarmowego-----jama-ustna-i-przelyk.html/

[8] Opublikowano międzynarodowe wytyczne dotyczące leczenia chorób dziąseł. Dermatologia Praktyczna. Dostęp (11.05.2023): https://www.dermatologia-praktyczna.pl/a5085/Opublikowano-miedzynarodowe-wytyczne-dotyczace-leczenia-chorob-dziasel.html/

[9] Sawiec P., Mrukowicz J., Szenborn L., Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina). Dostęp (11.05.2023): https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3

[10] Chlorchinaldin VP, Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Dostęp (11.05.2023): https://www.chlorchinaldin.pl/wp-content/uploads/2021/04/pl_text-of-PIL_IB_-23.10.2020.pdf

Artykuł powstał we współpracy z Chlorchinaldin