Co trzeba wiedzieć o schorzeniach tarczycy u kobiet?

Info na temat niedoczynności dziecka w ciąży i postępowanie po urodzeniu dziecka, również opisane są badania przesiewowe.W tyreologii wieku dziecięcego główne miejsce zajmuje postać wrodzona pierwotnej niedoczynności tarczycy [3]. Jest jedną z najczęstszych wrodzonych endokrynopatii człowieka i przyczyn niedorozwoju umysłowego. W populacji europejskiej występuje z częstością ok. 1:4 tys. [18]. Prawidłowa czynność tarczycy matki w czasie I trymestru ciąży jest wystarczającym zabezpieczeniem dla rozwoju mózgu płodu, w II i III trymestrze płód uzyskuje hormony z własnego gruczołu i tarczycy matki. Po porodzie noworodek posiada hormony tarczycy jedynie z własnej tarczycy, uzyskując tylko niewielkie ilości hormonów z pokarmem matki. To może tłumaczyć fakt obserwowania braku objawów klinicznych hipotyreozy w pierwszych tygodniach życia, nawet w stanach atyreozy [2]. Choroby autoimmunologiczne matki mogą niekiedy wpływać na wystąpienie dysgenezji tarczycy płodu, mechanizm ten nie został w pełni poznany [3]. Patogeneza ta nie jest w pełni jasna, bo część kobiet z limfocytowym zapaleniem tarczycy rodzi zdrowe dzieci [2]. Dziecko urodzone przez kobietę z chorobą Hashimoto powinno być okresowo kontrolowane przez pediatrę-endokrynologa.Najczęściej występującą przyczyną rodzinnej dyshormonogenezy są genetycznie uwarunkowane defekty enzymów, biorących udział w syntezie hormonów tarczycy.Niedoczynność tarczycy może powodować wystąpienie objawów już w życiu płodowym: zwolnienie akcji serca płodu, opóźnienie wystąpienia pierwszych ruchów, zmniejszoną ruchliwość. Tuż po porodzie objawy u noworodka mogą być mało charakterystyczne. Może on prezentować: większą masę ciała, wynikającą z przedłużającej się ciąży, niechęć do ssania, ospałość, krztuszenie się w czasie ssania spowodowane powiększonym językiem i wiotkością mięśni, długi sen, niesygnalizowanie potrzeby jedzenia. Objawem patognomicznym może być przedłużająca się żółtaczka fizjologiczna.Powszechne badania czynności tarczycy noworodków, zwane badaniem przesiewowym (screening) to podstawowa forma rozpoznawania wrodzonej niedoczynności tarczycy. Od 1995 r. programem badań przesiewowych objęto teren całej Polski. W naszym kraju obowiązuje model oznaczania TSH z następową weryfikacją T4. Należy pamiętać, że u noworodka na skutek stresu porodowego (głównie oziębienia) następuje aktywizacja układu podwzgórzowo-przysadkowego. Wzrasta stężenie TRH i TSH, w wyniku którego w krwiobiegu zwiększa się ilość hormonów tarczycy. Jest to tzw. fizjologiczna nadczynność gruczołu tarczowego u noworodka. Po ok. 3 dobach poziom hormonów ulega normalizacji [2, 18]. Po 72 godz. od urodzenia stężenie TSH noworodka nie przekracza 10 μIU/ml. Dlatego krew z pięty lub palca noworodka pobiera się nie wcześniej niż w 4. dobie życia. Umieszczoną na specjalnej bibule próbkę krwi przesyła się do regionalnego ośrodka przesiewowego.Wartość TSH poniżej 20 μIU/ml uznawana jest za prawidłową. Przy stężeniach między 20 a 50 μIU/ml pobiera się ponownie krew na bibułę. Noworodki, u których w pierwszym badaniu stwierdzono TSH powyżej 50 μIU/ml lub w drugiej próbie powyżej 20 μIU/ml podejrzane są o hipotyreozę i wymagają badań weryfikacyjnych. Cała procedura diagnostyczna powinna być zakończona najpóźniej do 3.–4. tyg. życia, chociaż należy dążyć do najszybszego ustalenia rozpoznania ze względu na rozwój umysłowy dziecka [3].W przypadkach ciężkiej hipotyreozy pożądane byłoby już jej rozpoznanie prenatalnie. Można to zrobić za pomocą oznaczania odwrotnej trójjodotyroniny w płynie owodniowym. Jednak ze względu na inwazyjność metoda ta nie nadaje się do badań przesiewowych [12]. Podejmowano również skuteczne próby rozpoznawania wrodzonej niedoczynności tarczycy w okresie życia płodowego za pomocą badania ultrasonograficznego tarczycy płodu, oznaczeń TSH i T4 w płynie owodniowym oraz testów immunologicznych [9]. Specjalnego nadzoru endokrynologicznego wymagają dzieci matek z niedoczynnością tarczycy oraz dzieci z rodzin, w których występuje niedoczynność tarczycy, ze względu na możliwość wystąpienia subklinicznej niedoczynności tarczycy. W przypadku podejrzenia dysfunkcji tarczycy wskazane jest oznaczenie stężenia TSH, fT3, fT4, przeciwciał przeciwtarczycowych, a w razie wątpliwości ocena stężenia TSH w teście z TRH.Zahamowanie lub eliminacja opóźnienia rozwoju fizycznego i umysłowego zależy od momentu włączenia leczenia preparatami hormonalnymi tarczycy, jego prawidłowości i systematyczności oraz od przyczyny wrodzonej niedoczynności tarczycy [9]. Lekiem z wyboru jest sól sodowa l-tyroksyny. Stosuje się ją u noworodków w dawce 8–15 μg/kg na dobę. Prawidłowe stężenie fT4 i TSH w czasie leczenia przyjmuje się za kryterium wyrównania. Poziom fT4 zwykle normalizuje się w ciągu 2 tyg., natomiast stężenie TSH obniża się wolniej i powrót do wartości prawidłowej może trwać kilka miesięcy. Poza kontrolą hormonalną należy monitorować bardzo dokładnie rozwój somatyczny i psychoruchowy tych dzieci. Przy prawidłowym leczeniu zarówno rozwój fizyczny, jak i intelektualny mieści się w zakresie norm wiekowych. Tylko u części dzieci, dotkniętych znacznym niedoborem hormonów tarczycy już w życiu płodowym, obserwuje się tzw. zespół minimalnego uszkodzenia mózgu. Może się on objawiać opóźnieniem w zakresie rozwoju motorycznego, mowy i zdolności koncentracji uwagi [1, 3, 19].Wobec przedstawionych faktów wynikających z chorób tarczycy u ciężarnych kobiet, a także konsekwencji dla płodu i dziecka konieczna jest bardzo wnikliwa obserwacja kobiet w ciąży z tymi schorzeniami. Wczesne rozpoznanie, prawidłowe leczenie schorzeń tarczycy u matki powinny zapewnić prawidłowy rozwój jej potomstwa. Dzieci urodzone przez kobiety z chorobami tarczycy powinny być w okresie noworodkowym lub wczesnoniemowlęcym poddane badaniu przez lekarza endokrynologa, szczególnie pediatrę-endokrynologa. Prawidłowo postawione rozpoznanie i odpowiednio wdrożone postępowanie terapeutyczne pozwoli na uniknięcie nieprawidłowości rozwojowych u tych dzieci. Przyczyni się do poprawienia ich zdrowotności i prawidłowego rozwoju w wieku późniejszym.